NK Cell

NK Cell (Natural Killer Cell) เป็นเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่มีอยู่ในระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย จัดอยู่ในกลุ่มเซลล์ชนิด Lymphocytes โดยปกติแล้วจะมีเพียง 5-10% ในกลุ่มนี้เท่านั้น บทบาทสำคัญคือ ทำลายเซลล์ที่ผิดปกติในร่างกาย ที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส หรือเซลล์ที่เปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์มะเร็ง โดยจะเป็นเซลล์กลุ่มแรกที่ทำการค้นหาเซลล์ผิดปกตินั้น โดยไม่ต้องผ่านกระบวนการกระตุ้น หรือการเรียนรู้ถึงเซลล์ที่ผิดปกติจากเซลล์อื่น (Antigen Stimulation) นอกจากนี้ยังสามารถที่จะสร้างสารไซโตไคน์ (Cytokines) ที่สำคัญในการกระตุ้นการทำงานของเซลล์ประเภทอื่นๆ

บทบาทของ NK Cell ในระบบภูมิคุ้มกัน

NK Cell สามารถที่จะตรวจสอบเซลล์ที่ผิดปกติ เช่น เซลล์มะเร็งได้ และทำการกำจัดเซลล์ดังกล่าวทันที โดยอาศัยคุณสมบัติของตัวรับสัญญาณบนผิวเซลล์ (Various Receptors) โดยที่ไม่ต้องพึ่งพาจากตัวรับเฉพาะ (Specific Antigens)

NK Cell ทำหน้าที่สำคัญในระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย โดยที่สร้างสารไซโตไคน์ (Cytokines) ที่จำเป็น เพื่อทำการเหนี่ยวนำเซลล์เม็ดเลือดขาวอื่นๆ เช่น Dendritic cell, T-cell และ B-cell ทำการตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอมหรือผิดปกติที่เกิดขึ้นในร่างกาย

NK Cell สามารถที่จะยับยั้งและกำจัดเซลล์มะเร็ง ตั้งแต่ในระยะเซลล์กำเนิด (The Cancer Stem Cell) รวมไปถึงเซลล์ที่อยู่ในระบบไหลเวียน (Circulating Tumor Cell)

การทำงานของ NK Cell

NK Cell Mechanism ถูกควบคุมการทำงานโดยตัวรับสัญญาณบนผิวของ NK Cell ที่จะมีทั้งตัวรับที่ส่งสัญญาณให้เกิดกระบวนการทำลายเซลล์เป้าหมายที่ผิดปกติ (Activating Receptors) และตัวรับที่ทำหน้าที่ยับยั้งการทำงาน (Inhibitory Receptors) ผลที่จะเกิดขึ้นอยู่กับการประมวลผลระหว่างสัญญาณกระตุ้นการทำงานและสัญญาณยับยั้งการทำงานบนผิวเซลล์

โดยปกติ NK Cell จะไม่ทำลายเซลล์ปกติ เนื่องจากบริเวณผิวเซลล์จะมีโปรตีน Class I MHC ซึ่งมีอยู่บนเซลล์ปกติของร่างกายทุกเซลล์ ทำหน้าที่เป็นส่วนที่จับกับตัวรับ ยับยั้งการทำงานบนผิว NK Cell แล้วส่งสัญญาณยับยั้ง ซึ่งจะแตกต่างจากเซลล์มะเร็ง ที่จะพบว่า ในส่วนโปรตีน Class I MHC บนผิวเซลล์จะลดลงกว่าเซลล์ปกติ

 

 

NK Cell Activity

หลังจากที่ NK Cell ค้นพบเซลล์ที่ผิดปกติหรือเซลล์มะเร็งแล้วการทำลายเซลล์เหล่านั้นเกิดได้หลายรูปแบบ ดังนี้

  1. การทำลายเซลล์ที่ผิดปกติโดยตรง ด้วยกลไกการหลั่ง Cytotoxic Granules ที่มี Perforins และ Granzymes
  2. การทำลายเซลล์ที่ผิดปกติโดยอ้อม ด้วยการหลั่งสารไซโตไคน์และเคโมไคน์ เช่น Pro-Inflammatory Cytokine Secretion Triggering an Adaptive Immune Response
  3. การทำลายเซลล์ที่ผิดปกติโดยกลไก Antibody-Dependent Cellular Cytotoxicity (ADCC)

SOURCE; HTTPS//FATETHERAPEUTICS.COM

 

การใช้ NK Cell กับการรักษามะเร็งและป้องกันการกลับมาเป็นมะเร็งซ้ำ

NK Cell เป็นเม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่มีความสามารถในการฆ่าเซลล์มะเร็งบางชนิดได้ดีมาก ทั้งในส่วนมะเร็งในระบบเลือด และในปัจจุบันได้มีการศึกษาความเป็นไปได้ในกลุ่มมะเร็งที่เกิดในลักษณะเนื้องอก (Oh S et al., 2019) จึงได้มีการรักษาโดยการให้ Activated NK Cell Therapy ซึ่งสามารถให้การรักษาในผู้ป่วยมะเร็งในระยะเริ่มต้นที่มีเป้าหมายให้หายจากโรค (Xie, S et al., 2019) โดยการรักษาร่วมกับการรักษามาตรฐาน อาทิ เคมีบำบัดแบบมาตรฐานหรือร่วมกับการใช้ยาชนิดใหม่ในกลุ่ม Targeted Therapy เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพผลลัพธ์ของการรักษาให้ได้ผลดียิ่งขึ้น โดยไม่มีผลเสียต่อการรักษาหลัก ซึ่งการศึกษาพบว่ายาเคมีบำบัดหลายๆ ชนิดและยา Targeted Therapy จะทำให้เซลล์มะเร็งตอบสนองต่อ NK Cell ดีขึ้น รวมถึงทำให้ NK Cell ทำงานในการจับและทำลายเซลล์มะเร็งได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้นด้วยเช่นเดียวกัน

อย่างไรก็ตามผู้ป่วยจำเป็นต้องแจ้งแพทย์ที่คลินิกถึงตารางการให้ยาเคมีบำบัด รวมถึงสูตรของยาที่ได้รับแก่แพทย์ผู้เชี่ยวชาญในการใช้ NK Cell เพื่อกำหนดวัน และปริมาณที่เหมาะสมในการให้ NK Cell ส่วนในกลุ่มมะเร็งระยะลุกลาม NK Cell สามารถใช้เป็นการรักษาเดี่ยวในกลุ่มผู้ป่วยที่สภาพร่างกายอ่อนแอมากจนไม่สามารถรับเคมีบำบัดได้ หรือใช้ร่วมกับยาเคมีบำบัดแบบประคับประคอง เพื่อควบคุมโรคมะเร็ง ทั้งนี้เพื่อหวังผลให้ผู้ป่วยมีเวลาอยู่กับครอบครัวนานขึ้นและใช้เวลาที่เหลือแบบมีคุณค่า มีคุณภาพชีวิตที่ดี สามารถทำกิจกรรมกับครอบครัวได้โดยไม่ต้องมีอาการข้างเคียงจากยาเคมีบำบัด

รวมไปถึงใช้สำหรับการรักษาผู้ป่วยที่เป็นซ้ำหลังจากการทำ Hematopoietic Stem Cell Transplantation ซึ่งไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยวิธีเคมีบำบัดแล้ว เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน (Cooley S et al.,2018) หรือร่วมป้องกันการกระจายหรือกลับมาเป็นซ้ำของมะเร็งลักษณะเนื้องอก (Oh S et al., 2019) ได้อีกด้วย

การใช้ NK Cell ในการเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน

ด้วยอายุที่มากขึ้นหรือมีโรคประจำตัว กลายเป็นเหตุผลสำคัญที่ทำให้การทำงานของ NK Cell หรือที่เราเรียกว่า NK Cell Activity อ่อนแอลง  ซึ่งอาจส่งผลให้มีภาวะภูมิคุ้มกันที่ต่ำกว่าปกติทั่วไป เป็นเหตุให้ไม่สามารถทำลายเซลล์ที่ผิดปกติหรือสิ่งแปลกปลอมได้ (Oh S et al., 2019) ซึ่งสัมพันธ์กับการเกิดของมะเร็งที่เพิ่มมากขึ้นตามอายุ (Mandal A and Viswanathan C, 2015) จากงานวิจัยถึงบทบาทการทำงานของ NK cell ในระบบภูมิคุ้มกัน มีความสำคัญต่อการป้องกันมะเร็ง ถึงแม้ว่าการวัด NK Cell Activity อาจจะไม่สามารถระบุถึงโรคที่เป็นอยู่ได้ แต่ค่าที่วัดได้จะช่วยให้แพทย์ตัดสินใจที่จะตรวจเพิ่มเติมเพื่อหาว่าร่างกายมีปัญหาสุขภาพหรือไม่ ดังนั้น การดูแลสุขภาพขั้นสูงด้วย Activated NK Cell Therapy ส่งเสริมการรักษาระดับการทำงานของ NK Cell ให้ดีอยู่เสมอ จะเป็นการกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้ทำงานได้ดีขึ้น ส่งเสริมโอกาสในการทำลายสิ่งแปลกปลอม เช่น เซลล์ที่ติดเชื้อไวรัส แบคทีเรีย หรือการป้องกันมะเร็งได้

อ้างอิง

1. Cooley S, Parham P, Miller JS. Strategies to activate NK cells to prevent relapse and induce remission following hematopoietic stem cell transplantation. Blood. 2018;131(10):1053–1062.

2. Mandal A, Viswanathan C. Natural killer cells: In health and disease. Hematol Oncol Stem Cell Ther. 2015;8(2):47-55

3. Oh S, Lee JH, Kwack K, Choi SW. Natural Killer Cell Therapy: A New Treatment Paradigm for Solid Tumors. Cancers (Basel). 2019 Oct 11;11(10). pii: E1534.

4. Shimasaki, N., Jain, A. & Campana, D. NK cells for cancer immunotherapy. Nat Rev Drug Discov, 2020;19, 200–218.

5. Valipour B, Velaei K, Abedelahi A, Karimipour M, Darabi M, Charoudeh HN. NK cells: An attractive candidate for cancer therapy. J Cell Physiol. 2019;234(11):19352-19365.

6. Xie, S.; Wu, Z.; Niu, L.; Chen, J.; Ma, Y.; Zhang, M. Preparation of highly activated natural killer cells for advanced lung cancer therapy. Oncol. Targets Ther. 2019, 12, 5077–5086.